मुल्तानी मल मोदी कॉलेज, पटियाला में हिन्दी दिवस के उपलक्ष्य में “भारतीय भाषाओं के विकास में संस्कृत का योगदान” विषय पर विशेष-भाषण का आयोजन
पटियाला: 14 सितम्बर, 2023
स्थानीय मुल्तानी मल मोदी कालेज, पटियाला में हिन्दी विभाग की ओर से प्रधानाचार्य डॉ. खुशविन्दर कुमार जी के योग्य मार्गदर्शन अधीन हिन्दी दिवस के उपलक्ष्य में “भारतीय भाषाओं के विकास में संस्कृत का योगदान” विषय पर विशेष-भाषण का आयोजन किया गया। इस विशेष-भाषण में विनय सिंह राजपूत भाषा विशषेज्ञ, केन्द्रीय संस्कृत विश्वविद्यालय, नयी दिल्ली मुख्य वक्ता के रूप में शामिल हुए। इस अवसर पर पंजाबी विभागाध्यक्ष डॉ. गुरदीप सिंह संधु ने मुख्य वक्ता का स्वागत करते हुए कहा कि किसी भी भाषा का राष्ट्रीय अस्तित्व उसके साहित्य की समृद्धि और उसके तकनीक से जुड़े होने पर निर्भर करता है और हिन्दी इन कसौटियों पर खरी उतरती है। उन्होंने कहा राष्ट्रभाषा राष्ट्र की पहचान होती है क्योंकि यही भाषा समूचे राष्ट्र को एकता के सूत्र में बांधती है। हिंदी ने अपने इस दायित्य का निर्वाह बाखूबी किया है।
मुख्य वक्ता विनय सिंह राजपूत ने समकालीन परिवेश में हिन्दी के महत्त्व को उजागर करते हुए उसके समक्ष प्रस्तुत होने वाली चुनौतियों से अवगत करवाया। उन्होंने हिन्दी को भारतीय भाषाओं की सहचरी बताते हुए सिद्ध किया कि सभी भारतीय आर्य भाषाओं का जन्म एक ही भाषा संस्कृत से हुआ है। संस्कृत ने भारतीय भाषाओं के विकास में महत्त्वपूर्ण योगदान दिया है। उन्होंने बताया कि आधुनिक आर्य भाषाओं के व्याकरण पर संस्कृत के व्याकरण का प्रभाव स्पष्टतः परिलक्षित होता है। इसी तरह संस्कृत के तत्सम शब्दों का प्रयोग भी हिन्दी तथा अन्य भाषाओं में होता है। उन्होंने कहा कि आधुनिक भाषाओं के मूल उद्गम तक पहुँचकर ही वर्तमान समय में विभिन्न भाषाओं का अंतर-संवाद सम्भव हो सकता है।
इस अवसर पर विद्यार्थियों ने भाषा और साहित्य की कई गतिविधियों में भाग लिया। इन गतिविधियों में प्रमुख थीं – पठन, भाषण तथा काव्योच्चारण, जिनमें भाग लेने वाले छात्रों ने हिन्दी के महत्त्व को उजागर करते हुए वर्तमान समय में उसके समक्ष प्रस्तुत होने वाली चुनौतियों से अवगत करवाया। आयोजित गतिविधियों में नेहा, कृष्णं यदुवंशी, प्रभजोत सिंह, शिवम और ज्योति आदि छात्र-छात्राओं ने भाग लिया।
डॉ. रुपिन्द्र शर्मा ने हिन्दी को भारत की सांस्कृतिक भाषा के रूप में रेखांकित करते हुए उसकी ऐतिहासिक पृष्ठभूमि और हिंदी दिवस के महत्त्व पर प्रकाश डाला। समारोह के अंत में उन्होंने सभी श्रोताओं का धन्यवाद करते हुए कहा कि भाषा केवल संचार का माध्यम ही नहीं बल्कि व्यक्तित्व-निर्माण का बहुत बड़ा घटक है। मनुष्य की अभी तक की खोजों में भाषा की खोज उसकी सबसे बड़ी उपलब्धि है क्योंकि भाषा ने मनुष्य को सामाजिक संरचना में बांधा है। इस समारोह में विद्यार्थी और अध्यापक काफी संख्या में उपस्थित रहे।
ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਤੇ ਮੋਦੀ ਕਾਲਜ ਵੱਲੋਂ ‘ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ’ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਸ਼ਣ ਆਯੋਜਿਤ
ਪਟਿਆਲਾ: 14 ਸਤੰਬਰ, 2023
ਸਥਾਨਿਕ ਮੁਲਤਾਨੀ ਮੱਲ ਮੋਦੀ ਕਾਲਜ, ਪਟਿਆਲਾ ਵੱਲੋਂ ਅੱਜ ਕਾਲਜ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਡਾ. ਖੁਸ਼ਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ‘ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ’ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ‘ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ’ ਵਿਸ਼ੇ’ ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ ਭਾਸ਼ਣ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਵਕਤਾ ਵੱਜੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਮਾਹਿਰ ਵਿਨੈ ਸਿੰਘ ਰਾਜਪੂਤ ਨੇ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ।
ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪੋਸਟ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਮੁੱਖ ਵਕਤਾ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦਿਆ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪਹਿਚਾਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਇਸ ਮਸਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਰੱਥ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।
ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆ ਵਿਨੈ ਸਿੰਘ ਰਾਜਪੂਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਖਾਸ ਸਥਿਤੀ ਕਾਰਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਚੱਲਦੀ ਸਿੱਧ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਰੀਆ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਆਕਰਣ ਉੱਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਆਕਰਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਾਫ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਸ੍ਰੋਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਹੀ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਵਾਦ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਕਾਲਜ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇਹਾ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਮ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ, ਸ਼ਿਵਮ, ਜਯੋਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹਿੰਦੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ।
ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ.ਰੁਪਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵੱਜੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਪੜ੍ਹਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਧੰਨਵਾਦ ਦਾ ਮਤਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਸ਼ਾ ਹੀ ਸੱਭਿਅਕ ਸਮਾਜ ਦਾ ਮੂਲ ਹੈ।ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ।
Lecture organized on ‘Role of Sanskrit in progress of Indian Languages’ to mark Hindi Diwas at Multani Mal Modi College, Patiala
Patiala: 14 September 2023
Multani Mal Modi College, Patiala today organized an event to mark the ‘Hindi Diwas and organized a special lecture on the topic of, ‘Role of Sanskrit in progress of Indian Languages’ under the able guidance of college principal Dr. Khushvinder Kumar. The main speaker in this event was language expert Sh. Vinay Singh Rajput, Central Sanskrit University, New Delhi.
Dr. Gurdeep Singh, Head, Punjabi Department welcomed the main speaker and said that the national language represents the nation at the international level and binds it together. He said that a language should be able to adept latest technology and its literature should be rich and Sanskrit is one of such language.
In his lecture Sh Vinay Singh Rajput said that in our complex times our languages are passing through many challenges and problems. In Indian constitution all languages are considered equal but as a ancient language Sanskrit is facing many hurdles in its growth. He said that Sanskrit language has immense contribution in development of other Indian languages. He also told that there are fingerprints of Sanskrit on all Indian languages. He said that it is important to underline the significance of Sanskrit in modern communication systems.
In this programme college students Neha, Krisham Yaduvashi, Shivam, Jyoti and Prabjot Singh shared poems and other works in Hindi.
Dr. Rupinder Sharma, Head of Hindi Department discussed with the students the role of Sanskrit as a communication medium in cultural growth and development of India. He also discussed the historical growth of Sanskrit as a language.
In this event students Sanjna, Bhaskar, Jasvir Singh, Shalu Sharma, Ansh, Shivam and Jyoti presented poems in Hindi.
The vote of thanks was presented by Dr. Rupinder Sharma. He motivated the students to respect each language as language is the main element of civilization large number of students and teachers participated in this event.
List of participants
Press Coverage
#mmmcpta #multanimalmodicollege #modicollege #HindiDiwas #NationalHindiDiwas #rashtriyahindidiwas